1897 թվականին պատանի Մ.Սարյանն ընդունվեց Մոսկվայի գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարան: Նա պետք է ստանար դասական գեղարվեստական կրթություն, զարգացներ և հղկեր մոտ երկու տարի առաջ դրսևորված իր նկարչական ունակությունները:
Ուսումնառության տարիներին ռուս հայտնի նկարիչներ Ն. Կասատկինի, Ա. Արխիպովի, Լ. Պաստեռնակի և այլոց ղեկավարությամբ, Մ.Սարյանն անցավ բարձր վարպետության դպրոց: Իսկ վեջին տարվա ընթացքում` մասնագիտանալով Վ.Սերովի և Կ.Կորովինի հատուկ դասընթացներում նկարիչն ընդմիշտ պահպանեց իր պատկանելությունը ռուսական դպրոցի բարձրագույն ձեռքբերումներին՝ իր տաղանդի ուժով յուրովի զարգացնելով և հարստացնելով այն:
Այս տարիներին երիտասարդ Մ. Սարյանն աշխատել է հիմնականում դիմանկարի և բնանկարի ժանրում, պատկերել է իր ծննդավայրը՝ Սամբեկը և հարակից գյուղերը, իր ընտանիքի անդամներին և բարեկամներին: Գունային լուծումները այս աշխատանքներում կառուցվում են XIX դարավերջի գեղանկարչությանը բնորորշ լույսից ստվեր անցնող տաք և սառը տոների հարաբերությամբ: Գույնը դեռ չի օգտագործվում իր մաքուր տեսակով: Սպիտակը, դեղինը ներկապնակի վրա խառնվում են մոխրագույնի, դարչնագույնի, մուգ կանաչի հետ: Գունային այս գամման կտավին է հանձնում առարկայական աշխարհի բնորոշ ձևերի, ծավալների և ուրվագծերի նկարչի զննումն ու ուսումնասիրումը, և դեռևս զերծ է նրա անհատական վերաբերունքի, ներքին ապրումների արտահայտումից:
Բայց շատ շուտով Մ.Սարյանը զգաց այս պատկերման համակարգի փոփոխության կարիքը: Այցելությունը Հայաստան նրա համար շրջադարձային եղավ:
«Ճանապարհորդությունս Անդրկովկաս ինձ համար ցնցող իրադարձություն էր… Տպավորությունների, հույզերի, դեմքերի, դրվագների մեծ բազմազանությունը, որոնց կենտրոնն էր արդեն դարձել ինձ համար հին Հայաստանը…իմ առջև խնդիր դրեց գտնել զգացմունքներիս և ապրումներիս ինչ որ նոր փոխանցման միջոցներ: Իմ միջոցները դեռևս սահմանափակ էին, ես աստիճանաբար տիրապետում էի գեղանկարչության լեզվին; ներկապնակս դեռ դժգույն էր: Դպրոցը ինձ շատ բան տվեց, բայց իմ մեջ նոր-նոր սկսում էր ձևավորվել նկարիչը… Այս մեծ և դժվարին ճանապարհին ամենակարևոր ուղենիշն ու հիմքը ինձ համար դարձավ հարազատ Հայաստանը` իր անկրկնելի բնանապատկերներով և ժողովրդի կյանքի ողջ գունագեղությամբ», - խոստովանել է նկարիչը:
Սակայն անցումը դեպի գունամտածողություն դեռ ժամանակ էր պահանջում: Այն կատարվեց աստիճանաբար:
ՄԱՐՏԻՐՈՍ ՍԱՐՅԱՆ » ՍՏԵՂԾԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ » ՈՒՍԱՆՈՂԱԿԱՆ ՏԱՐԻՆԵՐ՝ 1896 - 1902
